DEHB’nin Gizli Yoldaşları: Eşlik Eden Tanılarla Yaşamak

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ve sıklıkla yetişkinlikte de devam eden nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB bireyin dikkatini sürdürme, dürtü kontrolü ve hiperaktiviteyi düzenleme becerilerini etkileyebilir. Ancak, DEHB sıklıkla tek başına görülmez; birçok psikiyatrik ve nörogelişimsel bozuklukla birlikte ortaya çıkabilir. Eşlik eden tanıların bilinmesi, doğru teşhis ve tedavi sürecinin yürütülmesi açısından büyük önem taşır.

DEHB’ye Sıkça Eşlik Eden Tanılar;

Kaygı Bozuklukları (Anksiyete Bozuklukları): DEHB’li bireylerde kaygı bozuklukları oldukça yaygındır. Aşırı düşünme, huzursuzluk ve sürekli endişe hali, kişinin akademik ve sosyal işlevselliğini olumsuz yönde etkileyebilir. Yaygın görülen anksiyete bozuklukları şunlardır:

Yaygın Anksiyete Bozukluğu

Sosyal Anksiyete Bozukluğu

Panik Bozukluk

Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB)

Duygudurum Bozuklukları: DEHB ile birlikte depresyon ve bipolar bozukluk gibi duygudurum bozuklukları görülebilir.

Depresyon: DEHB’li bireylerde özgüven eksikliği, başarısızlık hissi ve sosyal izolasyon, depresyon riskini artırabilir.

Bipolar Bozukluk: Dürtüsellik ve duygu durum değişiklikleri nedeniyle bazen DEHB ile karıştırılabilir veya eş zamanlı olarak görülebilir.

Davranışsal Bozukluklar: Özellikle çocukluk döneminde, DEHB ile birlikte davranışsal bozukluklar da ortaya çıkabilir.

Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu (KOKGB): Otorite figürlerine karşı gelme, sürekli tartışma eğilimi ve kurallara uymama gibi belirtiler gösterir.

Davranım Bozukluğu: Daha ağır vakalarda yalan söyleme, agresif davranışlar ve yasa dışı aktiviteler görülebilir.

Özgül Öğrenme Bozuklukları: DEHB’li bireylerde okuma, yazma ve matematik gibi akademik alanlarda zorluk yaşanabilir. Bunlar disleksi (okuma güçlüğü), disgrafi (yazı yazma güçlüğü) ve diskalkuli (matematikle ilgili zorluklar) olarak sınıflandırılabilir.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB): DEHB ile Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) bazen birlikte görülebilir. Sosyal etkileşimde zorluk, yoğun ilgi alanlarına sahip olma ve rutinlere bağlılık gibi belirtiler nedeniyle tanılar arasında ayrım yapmak önemlidir.

Tik Bozuklukları ve Tourette Sendromu: Tik bozuklukları, istemsiz motor veya vokal hareketlerle karakterizedir. Tourette Sendromu, tiklerin kronik hale gelmesiyle tanımlanır ve DEHB’li bireylerde daha sık görülür.

Uyku Bozuklukları: DEHB’li bireylerde uyku problemleri yaygındır. Uykusuzluk (insomnia), huzursuz bacak sendromu ve uyku apnesi gibi sorunlar, dikkat ve odaklanma problemlerini daha da şiddetlendirebilir.

Madde Kullanım Bozuklukları: Özellikle ergenlik ve yetişkinlik döneminde, tedavi edilmemiş DEHB’si olan bireylerde madde kullanımı riski artar. Dürtüsellik ve ödül sisteminin farklı işlemesi nedeniyle, bağımlılığa yatkınlık gelişebilir.

Tedavi ve Yönetim: DEHB ve eşlik eden bozuklukların yönetimi, multidisipliner bir yaklaşımı gerektirir. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:

İlaç Tedavisi: DEHB için uyarıcı ve uyarıcı olmayan ilaçlar, eşlik eden tanıya bağlı olarak anksiyolitikler veya antidepresanlarla kombine edilebilir.

Psikoterapi: Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), duygu düzenleme ve dürtü kontrolü açısından etkili olabilir.

Eğitsel Destek: Öğrenme güçlüğü olan bireyler için özel eğitim programları uygulanabilir.

Yaşam Tarzı Düzenlemeleri: Uyku hijyeni, sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz, DEHB semptomlarını yönetmede yardımcı olabilir.

DEHB sıklıkla başka psikiyatrik veya nörogelişimsel bozukluklarla birlikte görülür. Eşlik eden tanıların farkında olmak, bireyin ihtiyaçlarına uygun bir tedavi planı geliştirmek açısından önemlidir. Doğru teşhis ve kapsamlı bir tedavi ile DEHB’li bireylerin yaşam kalitesi önemli ölçüde artırılabilir.